تاثیر تاریخ کاشت بر فنولوژی، ریخت شناسی، عملکرد و اجزای عملکرد سه رقم سورگوم دانه ای

به منظور بررسی تاثیر تاریخ کاشت بر فنولوژی، ریخت شناسی، عملکرد و اجزای عملکرد سه رقم سورگوم دانه ای، آزمایشی در سال زراعی 1386 در مزرعه پژوهشی دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس واقع در غرب تهران به صورت کرت های یکبار خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار انجام شد. در این آزمایش تاریخ کاشت در سه سطح (18 خرداد، 7 و 27 تیرماه) به عنوان عامل اصلی و رقم سورگوم دانه ای در سه سطح (پیام، سپیده و کیمیا) به عنوان عامل فرعی در نظر گرفته شدند. در طول فصل رشد از میان صفات فنولوژیک طول دوره های رشدی (دوره رویشی، خروج 50 درصد گل آذین ها و رسیدگی فیزیولوژیک) ثبت شد. همچنین صفات مورفولوژیک شامل ارتفاع، سطح برگ، طول پانیکول و درصد باروری ارزیابی شد. در پایان فصل نیز عملکرد بیولوژیک، عملکرد دانه، عملکرد پروتئین، شاخص برداشت و اجزای عملکرد دانه تعیین شد. نتایج نشان داد که طول دوره های رشد تحت تاثیر تاریخ کاشت و رقم قرار گرفتند (0/01≥p). بیش ترین طول دوره رویش معادل 45 روز در تاریخ کاشت اول (18 خرداد) مشاهده شد درحالی که طولانی ترین زمان رسیدگی فیزیولوژیک معادل 100/41 روز مربوط به تاریخ کاشت سوم (27 تیر ماه) بود. در میان ارقام مورد بررسی، سپیده بیش ترین ارتفاع و طول پانیکول (0/01≥p) را دارا بود. رقم کیمیا در مرحله گلدهی بیش ترین شاخص سطح برگ را داشت، در حالی که رقم پیام و سپیده توانایی بیش تری برای حفظ سطح برگ خود داشتند. با تاخیر در تاریخ کاشت میزان تلفات سطح برگ در رقم پیام افزایش و در رقم سپیده کاهش یافت. نتایج نشان داد که بیوماس کل و بیوماس شاخ و برگ تحت تاثیر هیچ کدام از عوامل مورد بررسی قرار نگرفتند این در حالی است که تاخیر در تاریخ کاشت به میزان 20 روز نسبت به تاریخ کاشت اول موجب کاهش بیوماس کل به میزان 2/30 درصد و بیوماس شاخ و برگ به میزان 6/27 درصد شده است. تفاوت ارقام از لحاظ وزن خشک پانیکول و شاخص برداشت (0/01≥p) و از نظر عملکرد دانه (0/05≥p) معنی دار شد. رکورد دار این صفات رقم سپیده بود. با وجود معنی دار نبودن برهمکنش تاریخ کاشت × رقم در مورد عملکرد دانه، بالاترین عملکرد دانه به رقم سپیده در تاریخ کاشت هفت تیر (2/6777 کیلوگرم در هکتار) اختصاص یافت. از میان اجزای عملکرد، وزن هزار دانه تحت تاثیر تاریخ کاشت و رقم (0/05≥p) و همچنین تحت تاثیر برهمکنش آن ها (0/01≥p) قرار گرفت به طوری که رقم کیمیا در تاریخ کاشت اول بالاترین وزن هزار دانه را (29/47 گرم) ایجاد کرد. علاوه بر این تعداد دانه در پانیکول نیز تحت تاثیر رقم و برهمکنش تاریخ کاشت × رقم قرار گرفت به طوری که بالاترین مقادیر در رقم سپیده در تاریخ کاشت سوم ملاحظه گردید. براساس یافته های این تحقیق به نظر می رسد برای تولید سورگوم دانه ای در این مکان و مناطق مشابه، رقم سپیده و تاریخ کاشت اواخر خرداد تا اوایل تیر ماه مناسب تر باشند.